Дагъусттан бавцIуссар цIакьсса баруну
Дагъусттан бавцIуссар цIакьсса баруну

Гьашину хъанай дур Дагъусттаннал аьрщарайн ххявхсса террористурал кьюкьри ххит дурну 25 шин.
Гьарца шинах сентябрь зурул дайдихьулий ЦIуссалакрал райондалий 1999 шиналсса дяъвилул ишру дакIнийн бутлатисса мероприятиярду дувай. ЧIявусса агьали райондалул майданнив буккай, та ппурттуву ливтIусса милицалтран ва ополчентурансса гьайкалданучIа бацIан, тIутIив дишин, район боевиктурая ххассал дуллай жанну кьурван дурминнах аьпа учин, дуаь дуван.
1999 шинал сентябрь зуруйсса дяъвилул ишру байбишиннин хьхьичIгу Чачаннал ва ЦIуссалакрал райондалул дазуй паракьатшиву къадиркIун дур. Дазуйсса вацIраву боевиктал бушиврия кIулну бивкIун бур.
Гай шиннардий Дагъусттаннал Муфтийну ивкIсса СаидмухIаммад Абубакаров цимилгу гьаз хьуссар вагьабизмалул ва экстремизмалул идеологиялийн къарши увккун, республикалул агьали байщун буллай. Ца интервьюраву Муфтийнал увкуну бия: «Буссия цивппа вагьабизмалул ххуллу бувгьуну нанишиву бакIрайн ласласими. Утти тIурча, гай цамур куццуй гъалгъа тIий бур, цанчирча жуща бювхъунни гайннал мяйжансса лажин халкьуннал хьхьичI ашкара дуван. Инсантуран бувчIунни тайннал тIутIимуниву Исламращал дархIусса цIичIав дакъашиву. Жула республикалийн мукунсса идеология дучIаврия хъуннасса къирмишан хьунтIиссар».
СаидмухIаммад Абубакаров пякь учин увну ца шинава Дагъусттаннайн бувхссар террористурал кьюкьри. Миннал дургьусса идеологиялийн данди бавцIуну, гъазават буллан аьркин бакъашиву баян бувссар 47 динчи усса Дагъусттаннал аьлимтурал советрал.
Террористал ххявхшиву кIул шайхту, Муфтий АхIмад-хIажи Аьбдулаев аьралий яннагу ларххун Диндалул Идаралул къатрачIан бавтIминнал хьхьичIун увккун, баян бувссар ххявхминнайн данди бацIан аьркиншиву, му гьарца бусурманчунал бурж бушиву.
Сентябрьданул 5-нний 6 ссятраву боевиктал Чачаннал чулухату ххявхссар ЦIуссалакрал райондалийн. Блокпостирдай миннал хьхьичIалу кьуркьун диркIссар Липецкаллал ОМОН-далул ва райондалул виваллил органнал зузалтрал. Ми талай бивкIссар виртталну. Муслим Даххаев бакIчину миннал ккаккан дурссар циняв махIаттал хьун бувсса къучагъшиву.
Хаттаблул ва Басаевлул кьюкьраща бювхъуну бивкIссар канихьхьун ласун Шушими, Аьхъар, Гьамиящи, ТIюхчар ва райондалул центр. Къизгъинсса талатавуртту хьуну диркIссар «Телевышкалул» лахъшиврий. Увагу 6 милица ивкIссар кIикку боевиктуращал талай. Миннавух ивкIссар полициянал лейтенант Халид Мурачуев.
Сентябрьданул 16-нний 1999-ку шинал бандитътурал кьюкьри ххит дуккан дурссар ва дардагъил бувссар. Январьданул 31-нний Ккуллал шяраватусса Халид Мурачуевлун ва мунащал архIал талай ивкIсса ЦIуссалакрал шяраватусса Мутай Исяевлун дуллуссар Аьрасатнал Виричунал цIарду.
1999-ку шинал август-сентябрь зурдардий Дагъусттаннал аьрщарайн ххявхсса къачагътал ххит бувну гьашину 25 шин хъанай дур. Вай иширттан хас дурсса мероприятиярттал лагрулий Дагъусттаннал Информациялул ва печатьрал агентствалул сакин дунни дяъвилул ишру най бивкIсса кIанттурдайнсса пресс-тур.
Журналистуращал хьунабакьин оьвкунни ополчентурайнгу. Цалчинсса аьрххи ЦIуссалакрал райондалийсса ТIюхчардал шяравун багьунни. ДакIнин бутан, сентябрь зурул 5-нний ТIюхчардал шяраваллил зумакъирагърай аьс увссар виваллил аьралуннал 22-мур бригадалувасса ряха аьраличу: Василий Ташкин, Алексей Липатов, Алексей Полагаев, Борис Эрднеев, Владимир Кауфман, Алексей Паранин. Вай аьщун бивзсса кIанттай дацIан дурсса кIирагу гьайкалдануцI журналистурал тIутIив дирхьунни.
Тай ишру дакIнин бивчуна ополчентурал кьюкьраву бивкIсса Шамил Алхулаевлул ва Амир ГъалбацIовлул.
Та чIумал, цанна хъуннасса нигьачIаву дуна, Шамиллул лабивтун бивкIссар цала къатрал лувчIиннив оьруснал аьралитал ва милицанал зузалт. Яннагу даххана дан увну, хIухчу куна ризкьилущал ачин увну, ххассал увссар оьруснал фельдшер.
Гичча журналистал лавгунни оьруснал саллатI кIучI увну ивкIсса АьтIикат Табиевал къатри ккаккан.
Хъиривсса аьрххи бия ЦIуссалакрал шяравун. 1999-ку шинал сентябрь зуруй къачагътурайн данди бавцIуну жанну дуллусса виваллил иширттал органнал зузалтран шяраваллил майданнив дацIан дурсса гьайкалгу ххал дурну, журналистал бувкIунни къизгъинсса талатавуртту най диркIсса «Телевышка» лахъазанттуйн. Шикку дацIан дурну дур тай талатавурттаву жанну дуллуминнал аьпа абад бувсса гьайкал. Пост бивкIсса кIанттурдай тIивтIуну бур Аьралуннал савлугърал музей. Шикку бур ЦIуссалакрал аьрщарай боевиктурайн данди бавцIуну жанну дуллусса вирттавран хас бувсса мурцIу. ЧIун-чIумуй музейраву хъуни классирттал оьрчIахь дишай Къучагъшиврул дарсру. Лахъазанттул цIаний най диркIсса талатавурттая бувсуна райондалул контрольно-счетная комиссиялул председатель Гъаирбаг Мусаевлул.