Кьуръандалуву кIицI лавгсса жугьутI

Кьуръандалуву кIицI лавгсса жугьутI

Бану Кайнука тIисса кьабилалучIан ца бурттигьу увкIун, баян бувну бур: «Мадиналив увкIунни аьрабнал Идавс!» – куну. Му чIумал ХIусайн ибн Салам – сий дусса жугьутIиял аьлимчу, раввин – ца мурхьирал мицIлий щяивкIун ивкIун ур. Му хавар баяйхту ХIусайннул бюхттулсса чIуний: «Аллагьу акбар! Аллагьу акбар», – куну бур. Мурхьирал лув щябивкIсса хъамитайпа махIаттал хьуну бур: «Заннал ﷻ ина тIайла ацIан уваннав! Валлагь ина ва хаварданул ххари увунна, Муса идавс увкIсса хаварданулнияр!»

ХIусайн ибн Салам ивкIун ур жугьутIиял диндалул луттирду бувккусса, элму дусса инсан. Мунан кIулну бивкIун бур чIал къавхьуну махъа-махъма Идавс ﷺ уккантIишиву. ХIусайн мугьлат бакъа хIадуршингу дурну МухIаммад ИдавсичIан ﷺ лавгун ур. Ганахьхьун цаппара суаллу буллуну, цала хьхьичI мяйжаннугу Аллагьнал ﷻ идавс ушиву мукIру хьуну ур. ЖугьутIиял диндалий ивкIсса ХIусайн бусурманшивугу кьамул дурну, Идавсил ﷺ асхIаб хьуну ур. Идавсил ﷺ ганан Аьбдуллагь тIисса цIагу дирзун дур. Ганал Ислам кьамул дувайхту, мунал щала кулпатгу бусурман хьуну бур.

Аьбдуллагь ибн Салам гьуртту хьуссар УхIуд зунттучIасса талатавриву, жугьутIиял Бану Надир ва Бану Кьурайза тIисса кьабилардащалсса дяъвирдаву. Миннал хъами ва оьрчIру бусурманнал канихьхьун ясирну бувкIсса чIумал Аьбдуллагь ивкIссар гай буруччаврилсса ва гайннай аякьа даврилсса буллай. Оьмар-асхIаб халифсса заманнай Аьбдуллагь ибн Салам гьуртту хьуссар Байтул-Мукьаддас (Иерусалим) канихьхьун ласавриву ва 642-ку шинал Нагьаванд шагьрулучIа хьусса дяъвилуву. Оьсман-асхIаб ивчIан ччими ганал къатрал лагма лавгсса чIумал Аьбдуллагь ивкIссар Аьлищал ва ганал арсваращал архIал халифнал чулух талай. Аьбдуллагь кIицI лавгун уссар Кьуръандалуву. «Шуаьра» суралул 197-мур аятраву МухIаммад Идавсил ﷺ оьвчаву кьамул къадурминнахь увкуну бур (мяъна): «Тайннан къагьассарив та инсан Бану Исраилтурал (жугьутIиял) аьлимтуран кIулсса ушиву?» Ва аятрал мяъна дурчIин дуллай Ибну Аьббаслул увкуну бур: «Шикку кIицI лавсса инсан – жугьутIиял аьлимчу Аьбдуллагь ибн Саламри. Ва аят ливкссар ганал Ислам кьамул дувайхту».

Кьуръан бувчIин бувайсса элмулул аьлимтурал – имам ТIабарил ва Мужагьидлул тIимунин бувну, «Ар-Раъд» суралул 43-мур аятравугу Аьбдуллагь ибн Салам кIицI лавгун ур (мяъна): «Вих бакъаминнал учай: “Ина идавс акъара”. Миннахь уча: “Ттул ва зул дянив барашин дуллай Луттирал элму дусса инсантал бушиву гьассар”». Шикку кIицI лавгсса Луттирал элму кIулсса инсан Аьбдуллагь ибн Саламри ﷺ увкуну бур. Бюхттулсса асхIаб Аьбдуллагь ибн Саламлул t ва дуниял кьадиртссар Мадиналив, Муаьвия халифну усса чIумал.

ДАВУД РАМАЗАНОВ

2025-06-01 (Зуль-ХIижжа 1446 ш.) №6.


12-мур барз

Бусурманнал календарьданул махъва-махъмур Зуль-ХIижжа барзри. Ва зурул цIанил мяънагу – ХIаж байсса барз тIиссар. Гьарца шинал Зуль-ХIижжа зуруйри хъунмамур ХIаж бувайсса, цамур чIумал буван къашайссар. ЧIивимур ХIаж – Оьмра – ччимур чIумал буван ихтияр дуссар.   Ва зурул...


Инсаншиврул «витамин»

Аллагьу Таьланал увкуну бур (мяъна): «Жу ляхъан буварду инсантал камилсса суратрай» («Ат-Тин» суралул 4-мур аят). Камилну ляхъан бувсса инсаннал чурххаву ца витамин биялну бакъахьурча, му къашавай хьуну, хьхьара хъанай бачай, сайки хъин дан къашайсса азарду ялун...


Миллатрал рувхIанийсса кюру

ЦIуминалийсса ЦIуссалакрал шяраву хIакьинусса кьини бур буллай щалагу лакрал миллатрал цашиврул рувхIанийсса кюруну хьунсса Динийсса центр ва мадраса. Баврил агьаммур биялагу бур жяматрай – гьарца гъира бусса инсаннал цащава бюхъайсса ка-кумаг буллай: арцуйну, канийну, хъинсса...


Зайнаб – Идавсил ﷺ хъунмамур душ

(дайдихьу хьхьичIмур номерданий)   Идавсил ﷺ душнил Зайнаблул цила буттал тIимур лалавсун, Ислам кьамул дурссар, амма ганил лас Абуль-Аьслун ччай къабивкIссар бусурман хьун, цува бусурманнайн ва хаснува Идавсийн ﷺ энад бувгьуну акъанугу.     Цала маччанал увкумур бувну, ганан...


Барча хьуннав Кьурбандалул байран!

Дагъусттаннал Муфтий щейх АхIмад-афандинал барча баву   Ххирасса уссурвал ва ссурвал! ДакIнихтуну барча буллай ура зу бюхттулсса кьини – Кьурбан-байран (Эд аль-АдхIа) дучIаврищал!   Ва ххаллилсса кьини жунна дакIнин дагьай кьурбан биххаврийну Аллагьнал ﷻ жухьра дихьлахьисса...