Аслияб гьумералде

Авараг накълулъи

Авараг накълулъи

Авараг накълулъи

Авараг накълулъи асхIабзабазе цIакъ захIмалъана, хIатта цоял лъавудаса ана, цогидал кIалъазе кIвечIого хаган хутIана.

 

ГIумар ибн ХатIабги божичIо гьеб хабаралда ва Авараг хванин абулев чиясул бетIер къотIизе бугин кIалъана. ГIусман-асхIабцин хаган хутIана, дагьав хадув лъавуде вачIаниги. ГIали-асхIаб щиб гьабилебали лъаларого хутIана. Билал-асхIабида кIвечIо Мадинаялда чIезе ва гочун ана.

Ибн ГIабасидасан бицун буго: «Аварагасухъе вахIю 13 соналъ Маккаялда ва 10 соналъ Мадинаялда рещтIана. Гьаб дунял Аварагас тана 63 сон байдал», - ян. Гьединго ГIаишатидасан бицана Авараг 63 сон байдал накълулъанин абун.

Жарир ибн ХIазимияс бицана МугIавиятица хутIба гьабулелъул абулеб рагIанин: «Авараг накълулъана 63 сон байдал, гьединго, Абубакарги ГIумарги. Диеги буго 63 сон», - ян.

ХутIба гьабулеб заманалда МугIавиятие 63 сон букIана, амма гьес 80 сон бана. Гьесие бокьун букIана хвалилъцин Аварагасда ва умматалъул бищун лъикIазда релълъенлъи гьабизе. ГIусман-асхIаб гьес рехсечIо, 82 сон бараб мехалда чIван вукIиналъ. ГIали-асхIабги рехсечIо, гIемераб хилаф букIиналъ гьесул хвелалда тIасан. Кинниги кьучIаб рагIи буго ГIали-асхIаб 63 сон байдал хванин абураб.

Аллагь лъарал цо-цо вализабазе цIакъ бокьулаан гьеб заманалъул ригьалда хвезе. Гьелде гIагарлъулеб мехалъ гьез кутакаб хIадурлъиги гьабулеб букIана.

Анас ибн Маликица бицана: «Ахирисеб нухалда дун валагьидал, Къуръаналъул тIанчазда релълъун букIана Аварагасул гьумер. Гьеб мехалъ Абубакарида хадуб рогьалил как балеб букIана гIадамаз. Гьел рагъа-рачаризе лъугьана Аварагасе мадар лъугьанинги ккун. Амма Аварагас гьезде ишара гьабуна ругеб бакIалда чIаян ва гьезул имам Абубакар вукIине вугилан. Хадуб пардав гIодобе биччана ва Авараг накълулъана гьеб къоялъул ахиралда».

Абубакар как базе цеве вахъана Аварагасул амруялда рекъон. Аварагасда хвалил унти чIвана бетIер унтиялдалъун. Щибаб къойил гьеб цIикIкIунебги букIана. Унтун Аварагас бана 13 къо, гIалимзабазул гIемерисеб рагIиялда рекъон. Унти байбихьадал Авараг Маймунатил рокъов вукIана. Хадуб унти хIалуциндал, гьесул гьариялда рекъон, руччабазухъа изнуги босун гьев вачана ГIаишатил рокъове.

Хвелалде цебе ахиралда рещтIараб сура букIана «ан-Наср». Гьеб сура рещтIиндал Аварагасда якъинго бичIчIана жив дунял тун уневлъи. Гьедин букIараблъи тафсиралъул агьлуялъги абуна. Ахирисеб соналъ Аварагас кидаго такрар гьабулаан жив гьаб соналъ дунял тун ине вугин. Ахирисеб къо-лъикI гьабиялъул хIежалда Аварагас абуна: «Гьалдаса хадуб рес буго нужеда дун вихьичIого вукIине», - ян. Гьелъ, ахирисеб соналъ Аварагас гIибадат гьабизеги цIакъ хIаракат бахъана. Мисалалъе, цебе Аварагас ЖабрагIил малаикасе щибаб соналъ цо нухалда Къуръан цIалулеб букIана. Ахирисеб соналъ гьес ЖабрагIил малаикасе кIиго нухалъ Къуръан цIалана. Щибаб соналъ рамазан моцIалъул ахирисеб анцIго къоялъ игIтикаф гьабулаан. Ахирисеб соналъ къого къоялъ игIтикаф гьабуна. Гьелда цадахъ зикраби ва истигъфар цIикIкIинабуна. Авараг накълулъана рабигIул аввалалъул 12-абилеб итни къоялъ. Бергьараб рагIиялда рекъон, Авараг накълулъана зухIаялъул гIужалъ, ай къалъулеб заманалда.

 

Шамил МухIаммадов

2025-05-01 (Зул КъагIида 1446 c.) №9.


Лъабабилеб гIасруялъул мужадид

Ибну Сурайж ккола исламалъул кIудияв гIалим, имам, шафигIияб мазгьабалъул къади, ГIиракъалъул факъигь, кIиабилев ШафигIилан жинда абурав. Гьес гIелмияб ирс нахъе тана ва хъвана гIемерал тIахьал. КIудияб кIвар кьуна шафигIияб мазгьаб тIибитIизабиялде ва гьесул заманалъул гIалимзабазги хадур...


Къимат гьабе

Дунялалда руго цо гIелалъ цогидазе рицун нилъехъе щварал лъай кьеялъул харбал. РекIее асар гьабиялдаго цадахъ гьезда жаниб гъваридаб гIакълуги букIуна. Гьез нилъеда малъула унго-унгояб кIвар бугеб жоялъул къимат гьабизе, рокьул, ракIбацIцIалъиялъул ва шукру гьабиялъул пикру гьабизе...


Аллагьас ﷻ жинде ахIараб сапар

ХIеж гьаби ккола исламалъул рукнабазул цояб. Гьеб гьабиги тIадаб буго гьелъие рес ва сахлъи бугев щивав бусурбанчиясда. ГIицIго динияб гIамал гуребги гьеб буго гъваридаб магIнаялъул цIураб кIудияб сапарги.   Хирияб Къуръаналда буго (магIна): «Дуца гIадамазда лъазабе Аллагьасул ﷻ...


ТIелекьа Ибрагьим-хIажи

ТIогьохъа Ибрагьим-хIажи ккола 19-20 гIасрабаз рукIарал цIар рагIарал гIалимзабазул цояв. Гьев гьавуна гIага-шагарго 1840-42 соназда. ТIогьохъ росу, ТIелекь росдал гIадамаздасан гIуцIараб букIиналъ, Ибрагьим-хIажияв халкъалда гьоркьов машгьурлъана ТIелекьа Ибрагьим-хIажийин абун.   Гьев...


Нугъаялги щвана муфтиясухъе

ЦерегIанго къоязда ДРялъул муфти, шайих АхIмад-афандихъе зияраталъ рачIун рукIана нугъаязул жамагIат. Гьенире рачIараз бицана жидер цебегосеб анищ букIанила шайихасухъе рачIине ва гьединаб рес ккеялдаса жал цIакъ рохаралги ругила. «Нужер умумулги рукIана хIурматиял гIадамал. Гьезул нухдасан...